Ngôn ngữ lập trình nào là tốt và phù hợp dành cho trẻ em? Bài viết này sẽ cung cấp một danh sách được tuyển chọn gồm một số ngôn ngữ lập trình thú vị, hữu ích và mang đến thách thức nhất mà con bạn có thể yêu thích.
Lựa chọn một ngôn ngữ lập trình phù hợp với trẻ như thế nào?
Chúng ta có thể phân chia các loại ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ theo nhóm tuổi khác nhau. Tuy nhiên cũng cần đặt chú ý vào phương diện sở thích và thị hiếu của trẻ để lựa chọn ngôn ngữ lập trình phù hợp.
Một số trẻ nhỏ có thể thể hiện sở thích hoặc có tài năng về lập trình và có thể đi sâu ngay vào một ngôn ngữ phức tạp như C ++.
Ngược lại, một đứa trẻ lớn hơn có thể sử dụng một giao diện lập trình trực quan (visual programming interface) giúp trẻ thực hiện một số điều thú vị như xây dựng môi trường chơi game, nhưng trẻ có thể không có hứng thú hoặc năng khiếu đối với việc viết ngôn ngữ lập trình.
Nói chung, trẻ em từ 5-8 tuổi sẽ làm quen tốt hơn với môi trường lập trình trực quan. Bắt đầu từ 8 tuổi, một số trẻ có thể thể hiện khả năng đọc hiểu văn bản của một ngôn ngữ. Trẻ sẽ có xu hướng nghiên cứu ngôn ngữ lập trình là gì, chúng ta vẫn nên để trẻ tiếp xúc với ngôn ngữ lập trình mức độ đơn giản. Từ 13 tuổi trở đi, hãy bắt đầu cho trẻ học nâng cao hơn, để có thể tiếp thu trọn vẹn hết về kiến thức ngôn ngữ lập trình.
Vì vậy, Phụ huynh nên dựa vào tính cách, nhận thức và độ tuổi của con để chọn lựa loại ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ phù hợp, để trẻ có thể phát huy hết thế mạnh của mình.
10 loại ngôn ngữ lập trình tốt và phù hợp cho trẻ
Scratch
Nếu các bậc cha mẹ còn băn khoăn không biết trẻ nên học ngôn ngữ lập trình nào đầu tiên thì Scratch là một sự lựa chọn lý tưởng. Khi trẻ mới bắt đầu đặt chân vào thế giới lập trình thì việc làm quen một cách nhẹ nhàng và thú vị là điều cần thiết. Với Scratch, thay vì phải viết những dòng lệnh logic khó hiểu mà lại dễ mắc lỗi thì trẻ sẽ được làm quen với cách tạo ra những tấm hình động ngộ nghĩnh hay các câu chuyện tương tác đa dạng nhiều lĩnh vực, từ nghệ thuật tới âm nhạc. Nhờ đó, trẻ không chỉ được phát triển tư duy logic mà còn phát huy các năng khiếu tự nhiên phù hợp.
Với ngôn ngữ lập trình Scratch, bé sẽ những trải nghiệm thú vị về khoa học, phát triển tư duy logic bằng lập trình khối, hiện thực hóa các ý tưởng sáng tạo và có thể tự mình tạo ra những trò chơi đơn giản.
(tham khảo thêm Khóa học lập trình cho trẻ)
Python
Khi trẻ đã được làm quen với các thành phần ngôn ngữ lập trình thì việc cho trẻ học ngôn ngữ lập trình Python là một sự lựa chọn phù hợp. Đây là ngôn ngữ lập trình được nâng cấp hơn so với Scratch, tại đây trẻ sẽ được làm quen với việc viết code cơ bản.
Python tạo ra một môi trường thân thiện giúp trẻ có thể bắt đầu xây dựng các ý tưởng lập trình trong đầu và nghĩ cách chuyển những ý tưởng này thành hướng dẫn mà máy tính có thể giải thích. Có thể nói việc học ngôn ngữ lập trình Python là một bước đệm rất vững chắc cho trẻ tiến xa hơn trong lĩnh vực lập trình sau này.
(tham khảo thêm Khóa học Python dành cho trẻ em)
Alice
Alice là một ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ có nền tảng giáo dục tốt, dựa trên đối tượng nguồn mở, có môi trường phát triển tích hợp IDE. Đây là loại ngôn ngữ lập trình miễn phí, dùng để chỉ dạy và hướng dẫn các khái niệm lập trình, hướng đối tượng như C++. Alice cho phép trẻ em tạo ra các trò chơi hoặc hình ảnh bằng cách lập trình các chuyển động của máy ảnh, các mô hình 3D và các cảnh bằng cách tiếp cận quen thuộc của các hình khối xây dựng. Điều này giúp trẻ nâng cao hiệu quả “học đi đôi với hành”. Không chỉ dừng lại ở đối tượng là trẻ em mà Alice còn cung cấp các công cụ và tài liệu bổ sung cho việc giảng dạy ở nhiều lứa tuổi khác nhau.
Alice cung cấp các kỹ năng tư duy logic và các nguyên tắc cơ bản trong ngôn ngữ lập trình như trình tự, vòng lặp, mã lệnh, hướng dẫn các thao tác cụ thể để phát triển ứng dụng… Vì thế ứng dụng này thường dành cho trẻ em từ 9 – 15 tuổi. Ở độ tuổi này, trẻ cũng đã được tiếp xúc cơ bản với code nên việc làm quen với Alice sẽ không có quá nhiều bỡ ngỡ.
Ruby
Khi trẻ đã có những hiểu biết ban đầu về viết code cơ bản thì bạn có thể cho trẻ làm quen với ngôn ngữ lập trình Ruby, là loại ngôn ngữ có những dòng code phức tạp sẽ được tự động soạn thảo sẵn trên máy tính và giải thích ý nghĩa dễ hiểu cho trẻ. Không chỉ là ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ em mà Ruby còn là một ngôn ngữ rất phổ biến và ban đầu nó đã được sử dụng để tạo ra ứng dụng Twitter, do vậy nó phù hợp cho trẻ từ 8 tuổi trở lên.
Ruby là một ngôn ngữ lập trình linh hoạt, mạnh mẽ, sử dụng trong phát triển web/Internet, để xử lý văn bản, tạo các trò chơi. Đây là ngôn ngữ mã nguồn mở, chú trọng vào sự đơn giản và hiệu suất cao. RuBy có một cú pháp rõ ràng, gần gũi và dễ viết, vì thế trẻ em rất dễ học, để phát triển tư duy và nâng cao khả năng sáng tạo.
CoderZ
CoderZ được phát triển bởi công ty Interlitek tại Israel. Đây là môi trường trực tuyến để học STEM và học lập trình dành cho trẻ em thông qua việc lập trình một robot ảo thực hiện nhiệm vụ. Khi tiến bộ, trẻ em có thể học nhiều hơn về code Java cơ bản. Đây cũng là môi trường tuyệt vời, vừa là giải pháp vui và thú vị để rèn luyện kỹ năng trong thế giới công nghệ của thế kỷ 21.
Bên cạnh học thêm về lập trình căn bản và lập trình robotics thì trẻ em còn có thể học thêm về toán, kỹ thuật, đồng thời cải thiện khả năng tư duy logic, tư duy thuật toán, rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề cùng với tư duy sáng tạo, cải thiện trí nhớ hiệu quả. CoderZ phù hợp cho trẻ từ 10-18.
PHP
PHP là viết tắt của “Hypertext Preprocessor”. Đây là một trong những loại ngôn ngữ lập trình được sử dụng rộng rãi hiện nay. PHP đã trải qua rất nhiều các phiên bản khác nhau và được tối ưu hóa cho các ứng dụng web. Cách viết mã rõ ràng, dễ học nên PHP đã dần trở thành một ngôn ngữ lập trình web rất được ưa chuộng. Vì thế, khi tuyển lập trình viên, các công ty thường yêu cần các ứng viên có vốn hiểu biết và sử dụng loại ngôn ngữ này một cách nhất định.
PHP chạy trên môi trường webserver và lưu trữ dữ liệu thông qua hệ quản trị cơ sở dữ. Vậy nên PHP thường đi kèm với Apache, My SQL và hệ điều hành Linus (LAMP).
Twine
Twine là phần mềm mã nguồn mở, hoàn toàn miễn phí giúp trẻ kể những câu chuyện của mình một cách sinh động hơn. Với Twine, trẻ không cần phải viết bất kỳ một đoạn code nào nhưng có thể mở rộng nó với các biến, điều kiện logic, hình ảnh, CSS và cả JavaScript, giúp trẻ tiếp cận và làm quen với các ngôn ngữ thiết kế web cơ bản.
Giao diện của Twine cũng khá đơn giản, bao gồm một thanh trình đơn, một vài phím tắt và một bảng điều khiển để hiển thị tất cả các yếu tố hiện diện trong câu chuyện. Bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể sử dụng được Twine. Twine hỗ trợ nhập vào các định dạng như TWEE, TW, TXT, HTML và xuất sang các định dạng RTF, TXT hoặc TWEE. Tuy nhiên nếu không lựa chọn định dạng xuất, câu chuyện sẽ được lưu mặc định với định dạng HTML. Về phần hình ảnh trẻ có thể tải lên từ ổ đĩa (hỗ trợ định dạng GIF, JPG, PNG, SVG và WEBP) hoặc từ một URL cũng như CSS hay mã script. Vì thế, Twine là một sự lựa chọn tuyệt vời dành cho trẻ trong độ tuổi từ 5-8.
Blockly
Blockly là dự án ngôn ngữ lập trình của Google. Nó là nguồn mở, thường chạy trong trình duyệt web và trông giống như Scratch. Blockly cũng là một ngôn ngữ lập trình thân thiện với trẻ em và một thư viện JavaScript phía máy khách để tạo ngôn ngữ lập trình và trình chỉnh sửa khối hình ảnh.
Khi sử dụng ngôn ngữ này, trẻ sẽ thấy được mã dọc theo cạnh của màn hình khi liên kết các khối với nhau. Đồng thời có thể thay đổi ngôn ngữ lập trình để kiểm tra hay xem sự khác biệt về cú pháp ngôn ngữ cho cùng một chương trình cơ bản. Điều này, giúp trẻ em dễ thao tác và xử lý các lỗi thường gặp.
Java
Java là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng được tạo bởi Sun Microsystems và hiện thuộc sự sở hữu của Oracle. Loại ngôn ngữ này thường được sử dụng cho database, phát triển ứng dụng Android, ứng dụng máy tính để bàn. Đây cũng là một ngôn ngữ lập trình phổ biến DND cho web. Để lập trình hệ thống lớn, người ta thường sử dụng ngôn ngữ Java. Java chạy nhanh hơn những ngôn ngữ thông dịch như Python, Perl, PHP gấp nhiều lần. Java chạy tương đương so với C#, một ngôn ngữ khá tương đồng về mặt cú pháp và quá trình dịch/chạy. Ngoài ra Java là một trong những ngôn ngữ lập trình HOT có cơ hội làm việc nhiều, lương cao và có tương lai phát triển tốt. Vì thế, Java phù hợp với đa dạng đối tượng người học, từ trẻ em khoảng từ 13 tuổi trở lên cho đến những người tay ngang sang học lập trình cũng có thể chọn Java để bắt đầu.
JavaScript
JavaScript thường bị nhầm là Java nhưng chúng là 2 loại ngôn ngữ lập trình khác nhau. JavaScript là ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng, thông dịch đơn giản, được sử dụng trên hầu hết website ngày nay. Giống như HTML, PHP, trẻ muốn học thiết kế web thì nên tìm hiểu JavaScript. JavaScript là ngôn ngữ phổ biến nhất trên GitHub. Tuy nhiên, khi học JavaScript trẻ cần phải chịu khó, tỉ mỉ, có lộ trình rõ ràng, cũng không rất dễ bỏ cuộc.
Kết
Học một ngôn ngữ lập trình là kỹ năng hữu ích cho hầu hết mọi người. Nó dạy bạn suy nghĩ về cách thức hoạt động của một quy trình. Nó dạy bạn suy nghĩ về các bước cần thiết để thực hiện một quá trình và cách giải quyết vấn đề. Đặc biệt, ngôn ngữ lập trình là yếu tố vô cùng hữu ích kích thích sự phát triển não và tư duy của trẻ.
Mong rằng bài viết này sẽ phần nào giúp các bậc Phụ huynh có thể tham khảo để giúp con lựa chọn đúng loại ngôn ngữ lập trình dành cho trẻ tốt và phù hợp cũng như tạo tiền đề giúp trẻ thành công trong tương lai.
Tham khảo thêm “Khóa học lập trình dành cho trẻ em tốt cần có yếu tố gì?”
[Tài liệu tham khảo: theo Bachkhoa-npower]
