Là các bậc cha mẹ, chúng ta đều có mong muốn nuôi dạy con cái của mình trở nên thông minh và tập trung, đặc biệt là trong một thế giới hiện đại mà sự xao lạn do công nghệ số và thiết bị kỹ thuật trở nên không thể tránh được. (Ngay cả Steve Jobs và Bill Gates cũng đã áp dụng chiến lược hạn chế thời gian sử dụng thiết bị công nghệ cho con cái của họ.)
Vậy lý do là gì? Trong tương lai, trên thế giới sẽ có hai loại người: Những người để cuộc sống và suy nghĩ của mình bị người khác kiểm soát, ép buộc và những người tự hào gọi mình là “không thể phân tâm”.
Tập trung và khả năng tránh bị phân tâm là kỹ năng quan trọng nhất trong thế kỷ 21 – nhưng đây cũng là kỹ năng mà nhiều bậc cha mẹ không thể truyền đạt cho con cái của họ. Sau nhiều năm tìm hiểu về sự giao thoa giữa tâm lý học, công nghệ và cách chúng ta tương tác với nó, tôi nhận thấy một trong những sai lầm lớn nhất mà các bậc cha mẹ thường mắc phải là không trao quyền cho con cái tự quản lý thời gian của họ.
Cho phép con cái tự quản lý là một món quà quý giá, ngay cả khi họ gặp thất bại, bởi vì sự thất bại là một phần tự nhiên trong quá trình học tập. Cha mẹ cần hiểu rằng việc giao trách nhiệm cho con cái là điều hết sức bình thường, bởi chỉ khi họ học cách tự kiểm soát hành vi của mình, họ mới thực sự học được cách quản lý thời gian và tập trung một cách hiệu quả.
Dạy trẻ khi còn nhỏ
Khi con gái của tôi lên 5 tuổi và cứ kiên định đòi sử dụng iPad thường xuyên, chúng tôi thấy rằng cần phải có hành động.
Sau khi tất cả bình tĩnh lại, chúng tôi đã cố gắng hết sức để đáp ứng nhu cầu của cô ấy theo cách mà Richard Ryan, một trong những nhà nghiên cứu được trích dẫn nhiều nhất trên thế giới về các yếu tố thúc đẩy hành vi con người, đã đề xuất: Chúng tôi đã giải thích, một cách đơn giản nhất có thể, rằng việc sử dụng thiết bị quá nhiều thời gian có thể ảnh hưởng đến những khía cạnh khác.
Khi còn là một học sinh mẫu giáo, con đã bắt đầu hiểu về khái niệm thời gian, cho nên chúng tôi có thể giải thích rằng có rất nhiều điều mà con yêu thích. Dành quá nhiều thời gian cho các ứng dụng và video có nghĩa là sẽ còn ít thời gian hơn để chơi cùng bạn bè ở công viên, tận hưởng bể bơi cộng đồng hoặc ở bên cùng bố mẹ.
Sự hoài nghi của người tiêu dùng là lành mạnh
Chúng tôi cũng giải thích rằng các ứng dụng và video trên iPad được tạo ra bởi một số người rất thông minh và đã được thiết kế có chủ ý để làm cho cô ấy bị lôi cuốn và phát triển thói quen xem.
Việc nhận thức rằng các công ty có động cơ thúc đẩy trẻ em dành thời gian xem hoặc chơi là một phần quan trọng trong việc giảng dạy kiến thức về truyền thông.
Quan trọng là con cái của chúng ta phải hiểu rõ động cơ của các công ty sản xuất trò chơi và mạng xã hội: Dù những sản phẩm này mang lại niềm vui và kết nối cho chúng ta, chúng cũng thu lợi từ thời gian và sự chú ý của chúng ta.
Có vẻ như đây là một nhiệm vụ lớn cho một đứa trẻ năm tuổi, nhưng chúng tôi tin rằng cần trang bị cho bé khả năng tự quyết định về việc sử dụng màn hình và tuân thủ các quy tắc của riêng mình.
Trẻ em cần có đủ quyền tự chủ
Sau đó, chúng tôi hỏi cô ấy xem cô ấy nghĩ bao nhiêu thời gian sử dụng thiết bị mỗi ngày là tốt cho mình. Chúng tôi đã dám để cô ấy tự quyết định, và điều đó thực sự xứng đáng để thử.
Thực tế, tôi mong đợi cô ấy sẽ đáp lại: “Cả ngày!” nhưng cô ấy lại không nói vậy. Thay vào đó, cô ấy đã trình bày một lý do hợp lý về tại sao việc giới hạn thời gian xem phim lại quan trọng và tại sao quyền tự do quyết định cần được bảo toàn. Cô ấy khiến tôi phải ngượng ngùng khi yêu cầu “hai buổi xem phim”. Tôi đã giải thích rằng hai tập phim của một chương trình dành cho trẻ em trên Netflix thường có khoảng 45 phút.
“45 phút có phải là thời gian sử dụng thiết bị hàng ngày phù hợp với bạn không?” Tôi hỏi một cách chân thành. Cô ấy gật đầu đồng ý, và tôi có thể thấy từ nụ cười thoáng qua trên môi cô ấy rằng cô ấy cảm thấy mình đã đạt được một thỏa thuận tốt hơn. Với tôi, 45 phút là hoàn toàn ổn bởi nó vẫn để lại đủ thời gian cho các hoạt động khác.
Khả năng tập trung không bị phân tâm trở thành một trong những kỹ năng quan trọng nhất trong thế kỷ 21 – và đây thường là kỹ năng mà nhiều bậc cha mẹ không thể truyền đạt cho con cái của họ.
“Bạn có kế hoạch gì để đảm bảo bạn sẽ không dành quá 45 phút mỗi ngày cho việc xem phim?” Tôi hỏi. Không muốn thua trong cuộc đàm phán, trong khi cô cảm thấy rõ ràng cô đang thắng, cô đề xuất việc sử dụng một chiếc đồng hồ báo thức trong bếp, cho phép cô tự thiết lập thời gian.
“Nghe có vẻ hợp lý,” tôi đồng ý. “Nhưng nếu bố mẹ phát hiện con không thể thực hiện cam kết với chính mình và với bố mẹ, thì chúng ta sẽ cần xem xét lại cuộc thảo luận này,” tôi nói, và cô ấy đồng ý.
Kiểm soát sự phân tâm thông qua “hiệp ước nỗ lực”
Ngày nay, là một đứa trẻ 10 tuổi đầy ý thức, con gái tôi vẫn tự chịu trách nhiệm về việc quản lý thời gian sử dụng thiết bị của mình. Cô ấy đã thực hiện một số điều chỉnh đối với các nguyên tắc tự áp đặt của mình khi lớn lên, ví dụ như thay đổi lịch xem phim hàng ngày để dành thời gian xem phim cuối tuần. Cô ấy cũng đã thay thế chiếc đồng hồ báo thức trong bếp bằng các công cụ khác; bây giờ cô ấy sử dụng Alexa của Amazon để đặt hẹn giờ thông báo khi cô ấy đã tiêu thụ hết thời gian được phép.
Điều quan trọng là những quy tắc này là quy tắc mà cô ấy tự đặt ra, không phải của chúng tôi, và cô ấy tự chịu trách nhiệm thực hiện chúng. Điều tuyệt vời nhất là khi thời gian của cô ấy đã hết, thiết bị của cô ấy thông báo cho cô ấy rằng cô ấy đã sử dụng đủ chứ không phải là chúng tôi can thiệp.
Cô ấy đã tham gia vào một “hiệp ước nỗ lực”, một loại cam kết trước liên quan đến việc tăng cường mức nỗ lực cần thiết để thực hiện một hành động không mong muốn.
Đừng đánh giá thấp khả năng làm theo của con bạn.
Loại cam kết trước này có thể giúp chúng ta duy trì sự tập trung. Nhiều bậc cha mẹ muốn biết liệu có một khoảng thời gian cố định mà trẻ em nên dành cho màn hình hay không, nhưng không có con số tuyệt đối nào. Có quá nhiều yếu tố ảnh hưởng, bao gồm nhu cầu cụ thể của trẻ, hoạt động cụ thể mà họ đang thực hiện trên mạng và các hoạt động thay thế mà thời gian sử dụng thiết bị có thể được thay thế bằng.
Những cuộc thảo luận và phản biện một cách tôn trọng nhau là điều có lợi.
Điều quan trọng nhất là khuyến khích trẻ tham gia vào cuộc trò chuyện và giúp trẻ đặt ra các quy tắc riêng. Khi cha mẹ áp đặt các giới hạn mà không có sự tham gia của con cái, họ đang khiến con trở nên bực bội và khuyến khích chúng gian lận.
Những chiến lược này không đảm bảo sự hòa hợp trong gia đình giữa cha mẹ và con cái. Trên thực tế, chúng ta có thể trải qua các cuộc thảo luận sôi nổi về vai trò của công nghệ trong gia đình và cuộc sống của con cái chúng ta, tương tự như nhiều gia đình đã có những cuộc tranh luận sôi nổi về việc có nên giao chìa khóa ô tô cho con cái vào một tối cuối tuần nào đó. Những cuộc thảo luận này và đôi khi cả những sự phản biện một cách tôn trọng là dấu hiệu của một gia đình lành mạnh.
Chỉ khi trẻ có thể theo dõi hành vi của chính mình thì chúng mới học được những kỹ năng cần thiết để không bị phân tâm – ngay cả khi cha mẹ chúng không ở bên cạnh.
Nếu có một bài học rút ra từ vấn đề này thì đó là sự mất tập trung cũng là một vấn đề giống như bất kỳ vấn đề nào khác. Dù trong một tập đoàn lớn hay trong một gia đình nhỏ, khi chúng ta thảo luận các vấn đề của mình một cách cởi mở và trong một môi trường mà chúng ta cảm thấy an toàn và được hỗ trợ, chúng ta có thể cùng nhau giải quyết chúng.
Có một điều chắc chắn: Công nghệ ngày càng lan tỏa và có sức thuyết phục hơn. Mặc dù điều quan trọng là con cái chúng ta phải nhận thức được rằng các sản phẩm được thiết kế để có tính hấp dẫn cao, nhưng chúng ta cũng cần củng cố niềm tin của chúng vào khả năng vượt qua sự phân tâm của chính chúng. Trách nhiệm của họ – cũng như quyền của họ – là sử dụng thời gian một cách khôn ngoan và hợp lý.
Nir Eyal là cựu sinh viên và là giảng viên tại Trường Kinh tế sau đại học của Stanford. Ông viết, tư vấn và giảng dạy về sự giao thoa giữa tâm lý học, công nghệ và kinh doanh. Bài viết của Nir đã được đăng trên Harvard Business Review, Time và Psychology Today. Cuốn sách mới nhất của ông, “Không thể phân tâm: Cách kiểm soát sự chú ý và lựa chọn cuộc sống của bạn” (do BenBella Books xuất bản) hiện đã xuất bản.
